Onderzoeksrapport Intern Toezicht bij Goede Doelen

De maatschappelijke rol van goede doelen verandert snel – en daarmee ook de eisen aan goed bestuur en toezicht. In het onderzoeksrapport “Intern Toezicht Goede Doelen” presenteren Prof. Dr. Caelesta Braun en Dr. Agota Szabo de resultaten van een breed onderzoek naar intern toezicht in de sector.

Op deze website vindt u de samenvatting, het volledige rapport en een Q&A met veelgestelde vragen en antwoorden. Het rapport biedt praktische inzichten voor toezichthouders die hun rol met meer strategisch inzicht, transparantie en impact willen vervullen.

Samenvatting

De Nederlandse goededoelen sector bevindt zich op een cruciaal kruispunt in haar governance ontwikkeling en de rol van intern toezicht daarbij. Hoewel de sector al lange tijd positief wordt erkend vanwege haar waarden gedreven missie en maatschappelijke impact, blijkt uit dit rapport dat Raden van Toezicht (RvTs) opereren in een complex speelveld van zowel interne als externe uitdagingen. Deze uitdagingen omvatten veranderende verwachtingen van belanghebbenden, toenemende regeldruk, toenemende concurrentie om financiële middelen en de voortdurende noodzaak tot transparantie en verantwoording. Tegelijkertijd blijkt uit dit onderzoek ook het vermogen en de bereidheid van toezichthouders om kritisch naar hun eigen functioneren te kijken. Dit is een belangrijke kracht - een die vertrouwen geeft in de toekomst.

Uit het onderzoek van Braun en Szabo blijkt dat Raden van Toezicht binnen de goededoelen sector al een groeiend zelfbewustzijn tonen en zich duidelijk inzetten voor verdere professionalisering. Raden van Toezicht onderkennen steeds meer de noodzaak van nieuwe competenties, meer diverse en open wervingsprocedures, en meer gestructureerde vormen van evaluatie. Hoewel hardnekkige risicogebieden, zoals werving via persoonlijke netwerken, lacunes in strategisch vermogen en anticiperen op technologische vernieuwingen, onvoldoende stakeholderbetrokkenheid en inconsistente evaluatiepraktijken, serieuze aandacht vereisen, vormen zij geen onoverkomelijke belemmeringen voor het functioneren van het intern toezicht in de goedendoelen sector. Deze risicogebieden markeren eerder aangrijpingspunten waar gerichte inzet en cultuurverandering het meeste effect te weeg kunnen brengen. Onze bevindingen onderschrijven hiermee het potentieel van zelfregulering als passende aanpak om professionalisering in de sector te stimuleren.

Om bovengenoemde uitdagingen effectief het hoofd te kunnen bieden en professionalisering daadwerkelijk te bevorderen, zouden Raden van Toezicht zich gezamenlijk op een aantal kernpunten moeten richten. Braun en Szabo noemen er vijf:

• Ten eerste is een consequente focus op open en competentiegerichte werving essentieel om nieuwe perspectieven aan te trekken, diversiteit te bevorderen en de effectiviteit van Raden van Toezicht te vergroten.

• Ten tweede bevorderen regelmatige en formele evaluaties—met concrete opvolging daarvan—een continue verbetering van het functioneren van zowel Raden van Toezicht als de organisaties zelf en versterken zij de verantwoording richting de organisatie en belanghebbenden.

• Ten derde, is gerichte training en ontwikkeling van leden van Raden van Toezicht, met name op terreinen als strategische planning, fondsenwerving en digitale geletterdheid, noodzakelijk om organisaties wendbaar en weerbaar te houden in een veranderende omgeving.

• Ten vierde, draagt een bewuste en proactieve benadering van de betrokkenheid van stakeholders - waaronder (institutionele) donateurs, leden, publieke en private toezichthouders, andere maatschappelijke organisaties en de samenleving in bredere zin - bij aan de relevantie, legitimiteit en duurzaamheid van bestuurlijke besluitvorming en intern toezicht.

• Tot slot, zullen duidelijke verwachtingen ten aanzien van de tijdsbesteding en actieve betrokkenheid van leden van Raden van Toezicht, in combinatie met gestructureerde onboarding en opvolgingsplanning, zowel bijdragen aan het verankeren van goed intern toezicht als aan de governance van organisaties in de goededoelen sector meer algemeen.

De weg naar verdere professionalisering is een continu proces dat vraagt om alertheid en aanpassingsvermogen. De inzichten en aanbevelingen uit dit rapport bieden meer dan voldoende reden tot vertrouwen dat Raden van Toezicht goed gepositioneerd zijn om deze opgave aan te gaan. Door zich te committeren aan deze prioriteiten kan de Nederlandse goededoelen sector niet alleen haar governance-uitdagingen overwinnen, maar ook een nieuwe standaard zetten voor effectief, ethisch en toekomstbestendig intern toezicht - en daarmee als voorbeeld dienen voor het bredere maatschappelijk middenveld.

Onderzoekers

Prof. dr. Caelesta Braun is hoogleraar public governance en civil society aan de Universiteit Leiden. Haar expertise omvat belangenbehartiging, publieke besluitvorming en toezicht. Ze onderzoekt de rol van externe stakeholders in het publieke besluitvormingsproces en hoe ervoor te zorgen dat externe stakeholders op effectieve en inclusieve wijze betrokken worden bij publieke besluitvorming, zowel op politiek vlak als in uitvoerende organisaties zoals bij toezichthouders. Daarnaast bestudeert ze hoe maatschappelijke organisaties succesvol publiek beleid kunnen beïnvloeden.

Dr. Agota Szabo is docent Bestuurskunde en Leiderschap aan de Haagse Hogeschool. Haar onderzoekinteresses liggen op het gebied van maatschappelijk leiderschap, non-profit management, gedrag van bestuurders en goede bestuurspraktijken. Daarnaast werkt zij als bestuursadviseur voor grote non-profit en niet-gouvernementele organisaties.

Met dank aan het CBF voor het verspreiden van de vragenlijst.

Downloads

Download hier het: Volledige onderzoeksrapport

Leeswijzer: Het rapport is opgebouwd uit een aantal onderdelen. Hoofdstuk 1 bevat de kernbevindingen van het onderzoek en de belangrijkste aanbevelingen. Hoofdstuk 2 biedt een uitgebreide beschrijving van de resultaten van de enquête en hoofdstuk 3 brengt de aanbevelingen op basis van het onderzoek samen.

Download hier de: Q&A behorende bij het onderzoek

Vragen?

Voor inhoudelijk vragen aangaande het onderzoek verwijzen we naar Caelesta Braun via c.h.j.m.braun@fgga.leidenuniv.nl. Voor overige vragen kunt u contact opnemen met ITGD via info@itgd.nl of 079 3638104